swietokrzyskie.org.pl - serwis dla turystów

Świętokrzyski Park Narodowy

Poprawiony: poniedziałek, 03 marca 2014 19:53 Wpisany przez Karol Wójcik poniedziałek, 16 lutego 2009 00:00

Idee ochrony Łysogór wysuwane były już na początku XX w. Doprowadziły one do powołania w 1920 r. pierwszego rezerwatu ścisłego, w którym chroniono modrzew polski na Górze Chełmowej oraz w 1924 r. rezerwatów ścisłych Łysica i Święty Krzyż. W 1932 r. objęto ochroną częściową tereny przyległe bezpośrednio do rezerwatów ścisłych oraz lasy porastające Miejską Górę. Chroniono wówczas obszar o powierzchni 1347,4 ha. Ostatecznie Świętokrzyski Park Narodowy w sercu Gór Świętokrzyskich został oficjalnie zatwierdzony (jako drugi po Białowieskim PN) 1 kwietnia 1950 r.

Obecnie Park obejmuje swym zasięgiem część Pasma Łysogórskiego z najwyższymi wierzchołkami: Łysicą i Świętym Krzyżem, część Pasma Klonowskiego z górami: Psarką, Miejską i Bukową, część Pasma Pokrzywiańskiego z Chełmową Górą oraz część Doliny Wilkowskiej i Dębniańskiej. Aktualnie ogólna powierzchnia Parku wynosi 7626,45 ha. W ekosystemach Parku żyje ponad 850 gatunków roślin, w tym 35 gatunków drzew oraz ponad 2000 gatunków zwierząt, głownie owadów (ok. 1500), ale również ptaków (ok. 150), ssaków (45), gadów i płazów (20), czy ponad 600 gatunków motyli.

Na obszarze ŚPN wydzielonych jest 5 obszarów ochrony ścisłej, czyli takiej, gdzie wykluczona jest jakakolwiek ingerencja człowieka. Obszary te to:

1. Czarny Las (26,5 ha) - położony jest w zachodniej części Doliny Dębniańskiej stanowiącej przedłużenie Doliny Wilkowskiej. Najbardziej rozpowszechnionym tutaj zbiorowiskiem leśnym jest grąd subkontynentalny z dużym udziałem jodły, buka i jawora. Ponadto występują tu zespoły leśne takie jak środkowopolski bór mieszany z jodłą, ols torfowcowy oraz zbiorowiska łąkowe. Spotkać można tu liczne gatunki typowe dla lasów górskich, np.: bez koralowy, czosnek niedźwiedzi, żywiec gruczołkowaty.
2. Góra Chełmowa (13,2 ha) - obszar ochrony ścisłej obejmuje północno-zachodnie części wzniesienia. Dominuje tu buczyna karpacka, grąd jodłowy ze znacznym udziałem modrzewia, czy środkowopolski bór mieszany z modrzewiem polskim. Rośnie tu wiele drzew pomnikowych: modrzewie, buki, sosny, czereśnia ptasia oraz rzadkie gatunki roślin, m.in.: pióropusznik strusi, widłak jałowcowaty, skrzyp olbrzymi, czy parzydło leśne. Do osobliwości przyrodniczych tego terenu należą mrowiska, których stwierdzono ok. 500. Ich liczebność związana jest z występowaniem mszyc żerujących na modrzewiu i produkujących duże ilości spadzi, która jest ulubionym pokarmem mrówek.
3. Łysica (1186,4 ha) - obejmuje prawie cały masyw szczytu oraz grzbiet od strony północnej i południowej. Ochroną objęto fragment puszczy jodłowej. Występuje tutaj drzewostan wielogatunkowy: jodła, buk, jawor, klon zwyczajny i lipa szerokolistna. Wśród roślin runa spotkać można liczne mchy, borówkę czernicę, konwalijkę dwulistną, narecznicę, paprotkę zwyczajną i wiele innych. Na Łysicy licznie występują gołoborza różnej wielkości, często pozarastane paprociami oraz wychodnie skał kwarcytowych: Skałka Agata, Księża Skała, Widna Skała.
4. Mokry Bór (37,9 ha) - położony jest u północnych podnóży Góry Psarskiej. Ochroną objęto tutaj wilgotny bór trzcinnikowy - jedyny w Parku zespół leśny boru bagiennego. W drzewostanie spotykamy sosnę, brzozę, świerk, dąb bezszypułkowy i jodłę. Występują tu również torfowiska wysokie i przejściowe.
5. Święty Krzyż (476,9 ha) - obszar ten obejmuje południowe i północne stoki grzbietu Łysej Góry. Ochronie podlegają tutaj naturalne lasy jodłowe i jodłowo-bukowe. Pośród młodego pokolenia drzew rosną potężne, stare jodły tzw. "jodły mamucie" oraz buki o wymiarach drzew pomnikowych.

Na Łysej Górze występują gołoborza, w tym największe w Górach Świętokrzyskich Gołoborze Kobendzy (od nazwiska przyrodnika Romana Kobendzy). Jego dolna granica rozpoczyna się na wysokości około 500 m a górna kończy na wysokość 585 m n.p.m, powierzchnia całkowita wynosi 3,84 ha. Gołoborze tworzą głazy piaskowca kwarcytowego o różnej wielkości i z ostrymi krawędziami, jego duża powierzchnia to wynik połączenia ze sobą fragmentów dwóch sąsiadujących pasów gołoborzy. W centralnej części rumowiska żyją głównie porosty, z których wiele gatunków ma charakter reliktowy. Na obrzeżach wykształcił się zespół jarzębiny świętokrzyskiej, w której skład wchodzą m.in. jarząb pospolity, paprotka zwyczajna, borówka czarna, rokietnik pospolity, narecznica szerokolistna, czy malina właściwa.

W sumie w ŚPN ochroną ścisłą objętych jest 1731,30 ha (ok. 23%). Wokół Parku utworzona jest otulina o powierzchni 20786,07 ha. Na terenie Świętokrzyskiego Parku Narodowego w ramach projektu Natura 2000 utworzono specjalny obszar ochronny siedlisk (SOO) o nazwie "Łysogóry" i powierzchni 5573,6 ha. Występuje tu świętokrzyski bór jodłowy bogaty w rzadkie i cenne gatunki mszaków, porostów i zwierząt gołoborza oraz jedna z największych ostoi modrzewia polskiego. Stwierdzono tu ok. 700 zagrożonych gatunków roślin oraz ok. 4000 gatunków zwierząt bezkręgowych, z których wiele to unikatowe relikty lasów pierwotnych, tzw. "gatunki puszczańskie".

Świętokrzyski Park Narodowy to miejsce licznych wycieczek turystycznych. Na terenie Parku oraz w jego bezpośrednim sąsiedztwie znajdują się liczne atrakcje turystyczne, np.: Klasztor na Świętym Krzyżu, Muzeum Przyrodnicze, muzeum starożytnego hutnictwa w Nowej Słupi, klasztor benedyktynek w Świętej Katarzynie, czy zamek i kolegiata w Bodzentynie. Do zwiedzania zachęcają liczne piesze szlaki turystyczne:

• czerwony im. Edmunda Massalskiego z Gołoszyc do Kuźniak
• niebieski im. Stanisława Jeżewskiego z Pętkowic na Święty Krzyż
• niebieski im. Edwarda Wołoszyna z Wąchocka do Cedzyny
• zielony im. Jerzego Głowackiego z Łącznej do Starachowic
• czarny z Nowej Słupi na Górę Szczytniak

Opracowano na podstawie:

• Świętokrzyski Park Narodowy
• Wikipedia