swietokrzyskie.org.pl - serwis dla turystów

W 2002 roku na terenie kamieniołomu znaleziono tajemnicze odciski stóp. O odkryciu wiedzieli tylko nieliczni. Wówczas nikt nie przypuszczał jaką odegrają one rolę. Dopiero w 2008 roku po dokładnym zbadaniu znalezionych odcisków łap okazało się, że to odkrycie, które zrewiduje podejście do opinii dotyczących pochodzenia pierwszych gadów. Rewolucyjne odkrycie jest przypisywane Grzegorzowi Niedźwieckiemu i Piotrowi Szrekowi. Udział w odkryciu i w badaniach tropów brali udział także Zbigniew Złonkiewicz z Oddziału Świętokrzyskiego Państwowego Instytutu Geologicznego w Kielcach, a także Sylwester Salwa i Wiesław Trela. Dzięki ich badaniom okazało się, że znalezisko pochodzi z okresu dewońskiego, czyli sprzed 395 mln lat. Ślady o wielkości do 26 cm szerokości pozostawiły zwierzęta mające około 2,5 metra długości. Odkryciu młodych naukowców poświęcony został numer prestiżowego magazynu "Nature". Pierwsze zwierzę, które wyszło z wody na ląd i zostawiło w skałach Zachełmia swoje odciski łat nazwano Tetrapodem. Dowodzi to, że na terenie obecnych Gór Świętokrzyskich, przed milionami lat rozciągały się morskie płycizny i właśnie tu po raz pierwszy na brzeg wyszły stworzenia posiadające cztery łapy zakończone palcami, czyli przystosowane do życia na lądzie. Obaliło to uznawaną do 2010 roku teorię mówiącą, że zwierzęta wyszły na ląd z rzek i jezior.

 

W celu zachowania miejsca tak ważnego odkrycia teren kamieniołomu wraz z otuliną, o łącznej powierzchni 7,95 ha, został objęty ochroną w formie rezerwatu przyrody nieożywionej. 8 listopada 2010 roku decyzją Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Kielcach ustanowiono "Rezerwat przyrody Zachełmie". Według aktu powołującego powstał w celu zachowania najstarszych na świecie tropów czworonogów wraz z formami tektonicznymi, skałami i minerałami.

 

Ponad obejmującym nieco ponad 4,5 ha powierzchni kamieniołomem wznosi się szczyt Góry Chełm (399 m n.p.m.). W roku 1987 jej fragment objęto ochroną w formie pomnika przyrody o nazwie "Odsłonięcie geologiczne na Górze Chełm". Za podlegający szczególnej ochronie uznano fragment skały o długości 50 i wysokości 20 metrów. W tym fragmencie skały można zaobserwować dolomity i kontrastujące z nimi zlepieńce, piaskowce, hematyty i baryty. Widoczne dolomity uformowały się ok. 385 mln lat temu, a zlepieńce i piaskowce powstały przed 245 mln lat.

 

Teren kamieniołomu stanowi punkt początkowy Świętokrzyskiego Szlaku Archeo-Geo.