swietokrzyskie.org.pl - serwis dla turystów

Co to jest TURYSTYKA

Poprawiony: wtorek, 15 maja 2012 20:04 Wpisany przez Karol Wójcik wtorek, 15 lipca 2008 00:00

„Portal turystyczny”, „zagadnienia turystyczne”, „szlaki turystyczne”, „ciekawostki turystyczne”, etc. Słowa „turystyka” w życiu codzienny używamy często, a w kontekście tej strony używamy go nawet bardzo często. Tylko, czy kiedyś zastanawialiście się co to właściwie jest ta „turystyka”..?

W literaturze można spotkać wiele definicji pojęcia „turystyka” i „turysta”. Terminy te pochodzą od francuskiego słowa tour, które oznacza wycieczkę, podróż kończącą się powrotem do miejsca, z którego nastąpił wyjazd i wykształciły się w Anglii w XVIII wieku. Określano nimi podróże i podróżujących na kontynent europejski, głównie w celu edukacji. Na początku XIX wieku pojęciem tym objęto ogół podróży do miejsc atrakcyjnych krajobrazowo lub ze względu na zabytki oraz wszelkie migracje o charakterze naukowym czy przyjemnościowym.

Współcześnie Światowa Organizacja Turystyki przy Organizacji Narodów Zjednoczonych (UNWTO) określa turystykę jako „aktywność osób podróżujących do i przebywających w miejscach poza ich miejscem zamieszkania nie dłużej niż przez jeden rok bez przerwy w celach wypoczynkowych, zawodowych i innych niezwiązanych z aktywnością wynagradzaną w odwiedzanym miejscu”, a encyklopedia Polskiego Wydawnictwa Naukowego turystyką nazywa „wszelkie formy zmiany miejsca pobytu, jeśli nie są związane z pracą zawodową lub zmianą miejsca zamieszkania, zarówno w kraju, jak i za granicą”.

Polskie prawo definiuje turystę jako „osobę, która podróżuje do innej miejscowości poza swoim stałym miejscem pobytu na okres nieprzekraczający 12 miesięcy, dla której celem podróży nie jest podjęcie stałej pracy w odwiedzanej miejscowości i która korzysta z noclegu przynajmniej przez jedną noc”, jednak w pojęciu naukowym i statystycznym nie ogranicza się pojęcia „turystyki” do pobytów z noclegiem i obejmuje ono również odwiedziny jednodniowe. Taką właśnie definicję podaje na swojej stronie internetowej Instytut Turystyki: „Turystyka obejmuje ogół działań ludzi, którzy podróżują i przebywają dla wypoczynku, w interesach i w innych celach przez nie dłużej niż jeden rok bez przerwy w miejscach znajdujących się poza ich zwykłym otoczeniem. Pojęcie turystyki wykracza poza turystykę ograniczoną do rynku wakacyjnego. W ten sposób obejmujemy światowy rynek podróży związany z szeroko rozumianym przemieszczaniem się ludności. Termin „turystyka” odnosi się do całokształtu działań odwiedzających, obejmując zarówno „turystów” (odwiedzających, którzy zatrzymują się co najmniej na jedną noc), jak i „odwiedzających jednodniowych”.

Zjawisko turystyki jest bardzo złożone, dlatego też w literaturze spotykamy różne jej podziały. Władysław Gaworecki, dzieli turystykę ze względu na:

1. Cel (turystyka wypoczynkowa, krajoznawcza, kwalifikowana).
2. Motywacje:

• fizyczne (turystyka wypoczynkowa, sportowa),
• psychiczne (turystyka oświatowa, klubowa),
• interpersonalne (turystyka rodzinna),
• kulturalne (turystyka kształcąca, pielgrzymkowa),
• prestiżowe (turystyka kongresowa, biznesowa, związana z polityką).

3. Podmiot:

• liczbę uczestników (turystyka indywidualna, grupowa, masowa),
• wiek uczestników (turystyka dzieci, młodzieży, seniorów),
• czas pobytu (turystyka krótko- lub długoterminowa),
• porę roku (turystyka letnia, zimowa, międzysezonowa),
• rodzaj zakwaterowania (turystyka hotelowa, kempingowa),
• środek transportu (turystyka piesza, rowerowa, autokarowa, kolejowa, lotnicza),
• oddziaływanie na bilans płatniczy (turystyka zagraniczna przyjazdowa i wyjazdowa),
• rodzaj finansowania (turystyka socjalna, kredytowa),
• aspekt socjologiczny (turystyka luksusowa, tradycyjna, młodzieżowa, socjalna),
• sposób zorganizowania (turystyka zorganizowana,i niezorganizowana, indywidualna).

4. Pochodzenie turysty (turystyka regionalna, krajowa, międzynarodowa).

UNWTO wyróżnia następujące formy turystyki:

1. Krajowa – podróże mieszkańców po własnym kraju.
2.  Przyjazdowa – przyjazdy obcokrajowców do danego kraju.
3.  Wyjazdowa – wyjazdy zagraniczne mieszkańców danego kraju.
4.  Wewnątrzkrajowa – składają się na nią turystyka krajowa i przyjazdowa.
5.  Narodowa – składają się na nią turystyka krajowa i wyjazdowa.
6.  Międzynarodowa – składają się na nią turystyka przyjazdowa i wyjazdowa.

Mówiąc o „turystyce” nie wolno zapomnieć o szeregu zagadnień, które z tym terminem są nierozerwalnie związane. Jednym z takich pojęć jest „ruch turystyczny”, który Władysław Gaworecki definiuje jako „zbiór podróżnych motywowanych różnymi celami natury społeczno-kulturowej i zawodowej, które zamierzają oni osiągnąć po czasowym i dobrowolnym opuszczeniu miejsca stałego zamieszkania”.

Obecnie według UNWTO obowiązuje podział ruchu turystycznego ze względu na:

• cel wizyty,
• czas trwania podróży i pobytu,
• miejsce wyjazdu i miejsce docelowe,
• miejsca zamieszkania turysty,
• rodzaj transportu,
• rodzaj zakwaterowania.

Światowa Organizacja Turystyki cel wizyty dzieli na 6 głównych kategorii:

1. Wypoczynek, rekreacja i wyjazdy wakacyjne.
2.  Odwiedziny znajomych i rodziny.
3.  Podróże w sprawach zawodowych.
4.  Wyjazdy zdrowotne.
5.  Wyjazdy religijne i pielgrzymki.
6.  Inne.

Aby w jakimś miejscu zaistniał ruch turystyczny niezbędna jest wola turystów, aby w dane miejsce przyjechać. Turysta chętniej odwiedzi jakieś miejsce, jeśli wie, że czeka tam na niego komplet określonych świadczeń. Zbiór tych świadczeń nazywamy produktem turystycznym, który Roman Łazarek definiuje „jako jedność walorów turystycznych w miejscu docelowym podróży oraz komplementarnych dóbr i usług, które umożliwiają czasową zmianę stałego środowiska, a także umożliwiają i uprzyjemniają pobyt w miejscu docelowym podróży”. Trochę inną definicję formułują Kaczmarek, Stasiak i Włodarczyk. Uznają oni, że produkt turystyczny to „zbiór użyteczności związanych z podróżami turystycznymi, czyli dostępne na rynku dobra i usługi turystyczne umożliwiające ich planowanie, odbywanie, przeżywanie oraz gromadzenie doświadczeń z nimi związanych”. Każdy produkt składa się więc z kombinacji cech materialnych i niematerialnych, które starają się w pełni zadowolić klientów, spełnić ich potrzeby i usatysfakcjonować ich. Jeżeli marzenia wyjeżdżającego zostaną spełnione, to jest on zadowolony i planuje zakup następnego produktu.

Middleton wyróżnia pięć głównych składników produktu turystycznego:

1. Atrakcje i środowisko – wszystkie walory turystyczne występujące w stanie naturalnym lub przystosowane do użytkowania przez turystów, które mogą być przedmiotem ich zainteresowania. Są to: walory naturalne, atrakcje historyczne i kulturalne, urządzenia sportowe, placówki rozrywki, transport oraz zakupy.
2.  Infrastruktura i usługi – elementy w miejscu docelowym lub z nim związane, które umożliwiają turystom pobyt i korzystanie z atrakcji, takie jak: baza noclegowa, baza gastronomiczna, środki transportu w miejscu docelowym, obsługa w zakresie aktywnego wypoczynku, sieć sprzedaży detalicznej oraz inne usługi.
3.  Dostępność – elementy, które wpływają na koszt, szybkość i wygodę dotarcia turysty do miejsca docelowego.
4.  Wizerunek miejsca docelowego – element wykreowany przez działania promocyjne mający bardzo duży wpływ na decyzje o kupnie.
5.  Cena – koszty przejazdu, zakwaterowania oraz koszt korzystania z wybranych atrakcji miejsca docelowego.

Z turystyką, ruchem i produktem turystycznym wiąże się pojęcie zagospodarowania turystycznego (infrastruktury turystycznej). Pod tym pojęciem rozumieć należy „zespół obiektów i urządzeń stanowiących wyposażenie danego terenu i umożliwiających zaspokojenie potrzeb ruchu turystycznego”. Zagospodarowanie turystyczne dzielimy na:

1. Bazę noclegową.
2.  Bazę gastronomiczną.
3.  Bazę komunikacyjną.
4. Bazę towarzyszącą:

• urządzenia turystyczne,
• urządzenia paraturystyczne.

Za definicję bazy noclegowej możemy przyjąć podane w artykule 3 ustawy o usługach turystycznych wyjaśnienie pojęcia usług hotelarskich – „krótkotrwałe, ogólnie dostępne wynajmowanie domów, mieszkań, pokoi, miejsc noclegowych, a także miejsc na ustawienie namiotów lub przyczep samochodowych oraz świadczenie, w obrębie obiektu, usług z tym związanych”, lub definicję obiektów noclegowych turystyki używaną przez Główny Urząd Statystyczny (GUS) i UNWTO: „każde miejsce zakwaterowania, w którym regularnie bądź sporadycznie nocują turyści.” Baza noclegowa uznawana jest za podstawowy miernik zagospodarowania turystycznego. Dla celów statystycznych dzieli się ją na:

1. Obiekty zakwaterowania zbiorowego.
2. Prywatną bazę noclegową:

• kwatery prywatne,
• kwatery agroturystyczne.

Obiekty zakwaterowania zbiorowego polskie prawo dzieli na:

1. Hotele – obiekty posiadające co najmniej 10 pokoi, w tym większość miejsc w pokojach jedno- i dwuosobowych, świadczące szeroki zakres usług związanych z pobytem klientów.
2. Motele – hotele położone przy drogach, zapewniające możliwość korzystania z usług motoryzacyjnych i dysponujące parkingiem.
3. Pensjonaty – obiekty posiadające co najmniej 7 pokoi, świadczące dla swoich klientów całodzienne wyżywienie.
4. Kempingi – obiekty strzeżone, umożliwiające nocleg w namiotach i przyczepach samochodowych, domkach turystycznych lub innych obiektach stałych, oraz przyrządzanie posiłków i parkowanie samochodów.
5. Domy wycieczkowe – obiekty posiadające co najmniej 30 miejsc noclegowych, dostosowane do samoobsługi klientów oraz świadczące minimalny zakres usług związanych z pobytem klientów.
6. Schroniska młodzieżowe – obiekty przeznaczone do indywidualnej i grupowej turystyki młodzieżowej, dostosowane do samoobsługi klientów.
7. Schroniska – obiekty zlokalizowane poza obszarami zabudowanymi, przy szlakach turystycznych, świadczące minimalny zakres usług związanych z pobytem klientów.
8. Pola biwakowe – obiekty niestrzeżone, umożliwiające nocleg w namiotach.

Ustawa dopuszcza również świadczenie usług hotelarskich w innych obiektach, jeżeli spełniają one minimalne wymagania sanitarne i przeciwpożarowe. Punkt 3 artykułu 35. mówi: „Za inne obiekty, w których mogą być świadczone usługi hotelarskie, uważa się także wynajmowane przez rolników pokoje i miejsca na ustawienie namiotów w prowadzonych przez nich gospodarstwach rolnych”.

Główny Urząd Statystyczny wyróżnia, oprócz 8 obiektów hotelarskich wymienionych w ustawie o usługach turystycznych, także:

• Inne obiekt hotelowe – obiekt noclegowy, podzielony na pokoje, podlegający jednemu zarządowi, świadczący pewne usługi, w tym przynajmniej codzienne sprzątanie pokoi, słanie łóżek i mycie urządzeń sanitarnych (np.: obiekt spełniający zadania hotelu, motelu lub pensjonatu, któremu nie została nadana kategoria).
• Szkolne schroniska młodzieżowe – placówka oświatowo-wychowawcza umożliwiająca rozwijanie zainteresowań i uzdolnień oraz korzystanie z różnych form wypoczynku i organizacji czasu wolnego.
• Ośrodki wczasowe – obiekt (lub zespół obiektów) noclegowy przeznaczony i przystosowany do świadczenia wyłącznie lub głównie usług związanych z wczasami.
• Ośrodki kolonijne – obiekt (lub zespół obiektów) noclegowy przeznaczony i przystosowany do świadczenia wyłącznie lub głównie usług związanych z koloniami.
• Ośrodki szkoleniowo-wypoczynkowe – obiekt (lub zespół obiektów) noclegowy przeznaczony i przystosowany do przeprowadzania kursów, konferencji, szkoleń, zjazdów itp. Może być także przystosowany do świadczenia usług wczasowych.
• Domy pracy twórczej – obiekt, w którym są zapewnione właściwe warunki do wykonywania pracy twórczej i wypoczynku twórców, wykorzystywany również (głównie przez ich rodziny) jako ośrodek wczasowy.
• Zespoły ogólnodostępnych domków turystycznych – domek turystyczny: budynek niepodpiwniczony, posiadający nie więcej niż 4 pokoje, dostosowany do świadczenia usług typu hotelarskiego. Domki turystyczne mogą tworzyć zespoły ogólnodostępnych domków turystycznych a także organizacyjnie wchodzić w skład innych obiektów noclegowych.
  W grupie zespoły ogólnodostępnych domków turystycznych mogą znajdować się również miejsca kempingowe.
• Ośrodki wypoczynku sobotnio-niedzielnego i świątecznego – zespół obiektów i urządzeń zlokalizowanych w niedużej odległości od aglomeracji miejskiej w bezpośrednim sąsiedztwie terenów o walorach przyrodniczych korzystnych dla rekreacji, w strefach z zapewnioną komunikacją środkami przewozu publicznego. Ośrodek wyposażony jest zgodnie z potrzebami krótkotrwałego wypoczynku i rekreacji. Umożliwia obsłużenie jednocześnie znacznej liczby osób o różnych upodobaniach.
  Obiekty noclegowe wchodzące w skład ośrodka mogą być wykorzystywane na potrzeby wczasów.
• Zakłady uzdrowiskowe – zakład opieki zdrowotnej położony na terenie uzdrowiska i wykorzystujący przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych naturalne zasoby lecznicze uzdrowiska i świadczący usługi noclegowe.
• Pozostałe niesklasyfikowane – obiekty, które w czasie niepełnego wykorzystania zgodnie z ich przeznaczeniem lub w części, pełnią funkcję obiektu noclegowego dla turystów. Są to między innymi internaty, domy studenckie, hotele robotnicze itp.

Baza gastronomiczna – „zakłady i punkty gastronomiczne stałe i sezonowe, których przedmiotem działalności jest przygotowanie oraz sprzedaż posiłków i napojów do spożycia na miejscu i na wynos.

Placówki gastronomiczne dzielą się na:

• placówki ogólnie dostępne;
• placówki nastawione na obsługę określonych grup konsumentów.

Placówki gastronomiczne mogą być prowadzone m.in. w obrębie hoteli, moteli, zajazdów, schronisk, pól campingowych, w pensjonatach, domach wypoczynkowych i innych miejscach krótkotrwałego pobytu jak też w wagonach kolejowych wchodzących w skład pociągu oraz na statkach pasażerskich. Do placówek gastronomicznych nie zalicza się ruchomych punktów sprzedaży detalicznej i automatów sprzedażowych”.

Inna klasyfikacja bazy gastronomicznej to podział na:

1. Placówki żywieniowe (restauracje i bary uniwersalne, jadłodajnie i bary szybkiej obsługi, bistra i bary przekąskowe).
2. Placówki uzupełniające (kawiarnie i herbaciarnie, cukiernie, winiarnie, bary piwne).
3. Punkty gastronomiczne (smażalnie, pijalnie, lodziarnie, bufety w kinach, na stadionach itp.).

Baza komunikacyjna wpływa bezpośrednio na stopień ruchu turystycznego obszaru, a możliwość skorzystania z różnych rodzajów transportu staje się istotnym kryterium przy planowaniu podróży. Na dostępność komunikacyjną składa się przede wszystkim sieć dróg kolejowych i kołowych, częstotliwość połączeń kolejowych i drogowych oraz bliskość lotnisk. Baza komunikacyjna jest elementem kluczowym z punktu widzenia możliwości rozwoju turystyki i dzielimy ją na komunikację:

1. Powietrzną (loty regularne, czarterowe i inne).
2. Wodną (linie pasażerskie, statki wycieczkowe i inne).
3. Lądową (kolej, autobusy i inne środki publicznego transportu drogowego, samochody prywatne, pojazdy wynajęte i inne środki transportu lądowego).

Do baza towarzyszącej zaliczamy urządzenia turystyczne, które mają na celu zaspokojenie potrzeb turystycznych oraz urządzenia paraturystyczne, które służą zaspokojeniu potrzeb innych niż turystyczne, głównie mieszkańców stałych, ale korzystają z nich także turyści. Tak więc do bazy towarzyszącej zaliczamy między innymi: muzea, biura podróży, hale sportowe, siłownie, baseny, stadiony, korty tenisowe, kąpieliska, stoki narciarskie, znakowane szlaki turystyczne oraz organizacje i stowarzyszenia służące turystyce, ale także sieć wodno-kanalizacyjną, elektryczną i telefoniczna, sklepy, banki, stacje benzynowe, urzędy pocztowe, placówki zdrowia, teatry, kina itp.

Opracowano na podstawie:

• J. Altkorn, Marketing w turystyce, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004 r.
• W. Gaworecki, Turystyka, PWE, Warszawa 2000 r.
• C. Jastrzębski, Turystyka w regionie świętokrzyskim, Akademia Świętokrzyska, Kielce 2002 r.
• J. Kaczmarek, A. Stasiak, B. Włodarczyk, Produkt turystyczny. Pomysł – organizacja – zarządzanie, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2005 r.
• T.l Lijewski, B. Mikułowski, J. Wyrzykowski, Geografia turystyki, PWE, Warszawa 1998 r.
• R. Łazarek, Ekonomika turystyki, Wyższa Szkoła Ekonomiczna w Warszawie, Warszawa 2001 r.
• K. Przecławski, Człowiek a turystyka Zarys socjologii turystyki, FHU „Albis”, Kraków, 1997 r.
• Dz.U. 1997 Nr 133 poz. 884 Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych
• Strategia rozwoju turystyki w województwie świętokrzyskim na lata 2006 – 2014, Polska Agencja Rozwoju Turystyki S. A., Warszawa 2005 r.
• Terminologia turystyczna. Zalecenia WTO, ONZ-WTO, Urząd Kultury Fizycznej i Sportu, Warszawa 1995 r.
• Encyklopedia PWN
• Wikipedia
• Instytut Turystyki
• Główny Urząd Statystyczny
• Światowa Organizacja Turystyki